Zwiększona emisja spalin, spadek mocy i niepokojący metaliczny dźwięk, to objawy awarii katalizatora. Aby ich uniknąć, część kierowców decyduje się na jego demontaż. Czy jest to zgodne z prawem? Odpowiadamy!
Definicja i zadania katalizatora
Katalizator to ważny element układu wydechowego, odpowiadający za korektę składu emitowanych spalin. Właściwie jego poprawną nazwą jest reaktor katalityczny, a zamiennie konwerter lub dopalacz katalityczny. „Katalizator” natomiast to określenie substancji chemicznej, która obniża poziom reaktywności danego układu.
Reaktor katalityczny pełni funkcję pozasilnikowego systemu zmniejszania ilości toksycznych cząstek węglowodorów, tlenków węgla i tlenków azotu, wytwarzanych przez współczesne samochody. Jego pojawienie się w motoryzacji, nastąpiło stosunkowo niedawno i było wynikiem zaostrzenia norm dotyczące zanieczyszczenia środowiska, które dawniej nie były tak rygorystyczne, jak obecnie.
Budowa i działanie katalizatora
Reaktor katalityczny zbudowany jest z rdzenia w postaci monolitu ceramicznego lub metalowego o strukturze plastra miodu, żaroodpornej obudowy stalowej oraz warstw: pośredniej, aktywnej, uszczelniającej i izolującej. Monolit składa się z dużej ilości kanalików poprzecznych, ułożonych zgodnie z kierunkiem przepływu spalin. Związki redukujące składniki toksyczne, emitowane przez auto, znajdują się natomiast w warstwie aktywnej. Najczęściej są to platyna, palladen i roden, które pod wpływem ciepła wchodzą w reakcję chemiczną z gazami spalinowymi i je neutralizują.
Ze względu na obecność metali szlachetnych w katalizatorach ich koszt wynosi nawet kilka tysięcy złotych. W przypadku awarii wymiana zazwyczaj bywa nieopłacalna. Z tego powodu reaktory często padają łupem złodziei, którzy mając świadomość ich wartości, liczą na łatwy zarobek. Warto więc kontrolować ich obecność, ponieważ szybkie zgłoszenie kradzieży do ubezpieczyciela, umożliwia odzyskanie przynajmniej części kosztów montażu nowego katalizatora.
Przyczyny i objawy uszkodzonego katalizatora
Reaktory katalityczne cieszą się dość długą żywotnością – potrafią poprawnie służyć nawet do 200 tysięcy przejechanych kilometrów. Z czasem jednak, podobnie jak pozostałe elementy pojazdu, ulegają zużyciu lub awariom,. Z biegiem lat w niektórych urządzeniach jakość oczyszczania spalin może ulec pogorszeniu. Aby szybko pozbyć się usterki, należy poprawnie rozpoznać objawy uszkodzonego katalizatora. Najczęściej jest to spadek mocy samochodu oraz zwiększony hałas podczas jazdy – charakterystyczny metaliczny dźwięk podczas wciskania pedału gazu. Oba problemy pojawiają się podczas niedrożności układu wydechowego, która spowodowana jest zazwyczaj pokruszeniem ceramicznego wkładu katalizatora.
Do najczęstszych przyczyn awarii katalizatorów należą:
- jazda głównie na krótkich dystansach
- niewłaściwie wyregulowana instalacja LPG
- nieostrożna jazda po nierównej powierzchni
- kilkukrotna próba uruchomienia samochodu na tzw. zaciąg lub popych
- przedostanie się do wnętrza katalizatora cząsteczek paliwa, w wyniku niewłaściwej pracy układu zapłonowego,
- awaria turbosprężarki i dostanie się paliwa do układu wydechowego
Usuwanie katalizatora a Kodeks Drogowy
W celu uniknięcia awarii katalizatora i jego kosztownej naprawy lub wymiany, częstą praktyką jest usuwanie tego elementu z układu wydechowego. Grozi to jednak utratą homologacji i sporym mandatem. Jest o tym mowa w artykule 66. Kodeksu Drogowego: „Pojazd uczestniczący w ruchu ma być tak zbudowany, wyposażony i utrzymany, aby korzystanie z niego […] nie powodowało wydzielania szkodliwych substancji w stopniu przekraczającym wielkości określone w przepisach szczegółowych”. W praktyce oznacza to, że wszelkie działania mające na celu usunięcie podzespołów wpływających na skład lub ilość emitowanych spalin, są surowo zabronione.
Konsekwencje usunięcia reaktora katalitycznego
Legalna jazda bez katalizatora dotyczy jedynie samochodów wyprodukowanych przed 1995 rokiem. Wówczas reduktory emisji spalin nie były jeszcze montowane. We wszystkich pozostałych przypadkach sprawny konwerter katalityczny to obowiązek. Pozbycie się go, może skutkować negatywnym wynikiem podczas corocznego przeglądu stanu technicznego pojazdu oraz trudnościami w przypadku rutynowej kontroli drogowej. Policjanci patrolujący drogi, uprawnieni są do kontroli stanu i stężenia spalin emitowanych przez samochód za pomocą specjalnych przyrządów do ich pomiaru. W przypadku wykrycia jakichkolwiek niewłaściwości funkcjonariusz może ukarać kierowcę mandatem oraz zabrać mu dowód rejestracyjny.
Czym zastąpić uszkodzony katalizator?
Gdy z jakichś powodów reaktor odmówi posłuszeństwa, właściciel samochodu może kupić w jego miejsce nowy, oryginalny lub zdecydować się na regenerację starego. Obie opcje to spory wydatek, dlatego kierowcy najczęściej wybierają zastosowanie tańszych zamienników, które prawidłowo dobrane i zamontowane, są w pełni legalne.
Katalizator uniwersalny
W starszych pojazdach, w których reaktor zamontowany jest na rurze wydechowej, możliwy jest montaż katalizatorów uniwersalnych. Niektóre warsztaty samochodowe zajmują się optymalnym doborem urządzenia do marki i modelu auta tak, aby prawidłowo spełniał swoją funkcję i nie budził wątpliwości podczas przeglądu technicznego czy kontroli drogowej.
Katalizator sportowy
Ciekawym sposobem uzupełnienia luki po uszkodzonym reaktorze, jest zamontowanie katalizatora sportowego. W przypadku sprawnego silnika, urządzenie będzie spełniało wymagane normy czystości spalin, a dodatkowo poprawi brzmienie wydechu w aucie i zwiększy moc silnika. Na rynku dostępne są gotowe reaktory sportowe, jeśli jednak chcesz dostosować jego wygląd i działanie do własnych potrzeb, możesz zlecić jego wykonanie specjalistycznemu warsztatowi.
Wstawienie rury przelotowej
Kierowcy, którzy mimo zakazu zdecydowali się na całkowite wycięcie katalizatora, powinni przynajmniej wspawać w jego miejsce rurę przelotową. Zabieg ten najczęściej stosowany jest w silnikach z turbosprężarką. Rura, podobnie jak katalizator sportowy, powoduje zwiększenie hałasu oraz mocy silnika. Jej działanie nie jest jednak tak skuteczne, jak w przypadku katalizatora, a wygląd znacznie różni się od oryginalnej części, dlatego podczas przeglądu istnieje ryzyko wykrycia nieprawidłowości. Można je zmniejszyć montując rurę kształtem przypominającą oryginalny wydech. Nieco droższym, ale pewniejszym podczas kontroli technicznej, rozwiązaniem jest zamontowanie w miejsce reaktora strumiennicy lub tłumika przelotowego.
Stanowcze NIE dla używanego katalizatora
Niektórzy właściciele samochodów, zniechęceni kosztem nowego katalizatora lub regeneracji starego, szukają tańszych używanych części układu wydechowego. Montowanie reaktora z odzysku jest jednak niedozwolone. Regulują to przepisy, mówiące o zakazie instalacji zużytych elementów pojazdów, które zagrażają bezpieczeństwu ruchu drogowego lub wpływają negatywnie na środowisko. Jeśli jednak zależy Ci na zwrocie środków za odpad przeznaczony do utylizacji, możesz odsprzedać go firmie zajmującej się skupem podzespołów samochodowych lub odzyskiwaniem z katalizatorów metali szlachetnych.
Katalizatory chronią środowisko
Pojawienie się reaktorów katalitycznych we współczesnej motoryzacji jest wynikiem działań organizacji proekologicznych, które stale zaostrzają normy związane ze spalinami emitowanymi przez pojazdy silnikowe. Zanieczyszczenia te nie tylko są toksyczne i zatruwają atmosferę, ale mają też negatywny wpływ na zdrowie człowieka i otaczające go środowisko naturalne.
Decydując się na auto, pamiętaj o stałej kontroli poprawności działania elementów redukujących szkodliwe substancje, będące wynikiem jego użytkowania. Nie oszczędzaj na naprawach reaktorów katalitycznych i nie pozbywaj się ich w celu uniknięcia kosztownych napraw. Jeśli szukasz nowego katalizatora lub dobrej jakości zamiennika, zajrzyj na Nocar.pl.
Źródło zdjęć: shutterstock.com
